Το τέλος των πολιτικών κατευθύνσεων. Η έννοια του πολιτικού προγράμματος.

Τι σημαίνει Δεξιά και τι Αριστερά; 

Οι έννοιες αυτές κυριαρχούν στην πολιτική ζωή, διαχωρίζουν απόψεις, πολιτικές και τους εκπροσώπους τους. Πόσοι, όμως, γνωρίζουμε στην πραγματικότητα τι αντιπροσωπεύουν σήμερα; 

Οι έννοιες πρωτοεμφανίστηκαν στην Γαλλική Επανάσταση για να διαχωρίσουν όσους εναντιώνονταν στην Μοναρχία (αριστεροί) και όσους υποστήριζαν το παλιό καθεστώς (δεξιοί) λόγω της θέσης που κατείχαν στη Γενική Συνέλευση. Ιστορικά οι όροι χρησιμοποιήθηκαν για να διαχωρίσουν τις κυρίαρχες ιδεολογίες της εποχής, όπως τον κομμουνισμό από τον καπιταλισμό, τον σοσιαλισμό, τον φασισμό, τον αναρχισμό. Σε κάθε κοινωνία οι όροι αναπροσαρμόζονταν για να διαχωρίσουν ακόμη και κοινωνικές τάξεις, όπως το προλεταριάτο από το κεφάλαιο, τους εργάτες από τους εργοδότες.

Σήμερα, έπειτα από την πλήρη επικράτηση του καπιταλισμού, οι έννοιες αυτές είναι παρωχημένες, καθότι οι ιδεολογίες έχουν αναμιχθεί μεταξύ τους σε τέτοιο βαθμό, ώστε ο απόλυτος διαχωρισμός να θεωρείται πολιτικά αφελής, και οι κοινωνικές τάξεις δεν πλέον μπορούν να διακριθούν ευχερώς ούτε με βάση το εισόδημα, ούτε με βάση το επάγγελμα. Η μόρφωση σήμερα είναι πιο σημαντική από το όνομα και η επιχείρηση δεν είναι πλέον υπόθεση μόνο των υπερασπιστών του καπιταλισμού. Μόνο ο πλούτος παραμένει υπόθεση των λίγων και συνήθως μεταβιβάζεται εντός των μελών μιας οικογένειας ή μιας μικρής οικονομικής ελίτ. 

Παρόλα αυτά, συνεχίζουμε να χρησιμοποιούμε την έννοια «δεξιός» για να περιγράψουμε τον συντηρητικό πολιτικό, που επιθυμεί να προστατεύσει έθιμα και παραδόσεις και λειτουργεί προστατευτικά απέναντι στη θρησκεία και στην ιδεολογία του έθνους. Αντίθετα, «αριστερός» είναι ο προοδευτικός πολιτικός που επιθυμεί να προάγει την ανεξιθρησκεία και να προστατεύσει την κοινωνία από τις παρενέργειες του εθνικισμού και του καπιταλισμού.

Παρατηρούμε, ωστόσο, πως ένας «δεξιός» πολιτικός ίσως εξετάσει πιο ευνοϊκά την κρατική επιχειρηματικότητα ή αντίθετα καταδικάσει τις παρεμβάσεις στην ιδιωτική οικονομία. Ένας «αριστερός» πολιτικός πάλι ίσως επιθυμεί να επέμβει στην ιδιωτική οικονομία για να εξομαλύνει την ταξική δομή της ή αντίθετα καταδικάσει τις κρατικές παρεμβάσεις υπέρ των επιχειρήσεων. Ο «δεξιός» πολιτικός μπορεί να επιθυμεί περισσότερη και καλύτερη κρατική υγεία και εκπαίδευση, όπως ακριβώς και ο «αριστερός» και την επόμενη στιγμή να ζητούν από κοινού μεγαλύτερη ιδιωτική πρωτοβουλία. Ο έλεγχος των μέσων παραγωγής από το κράτος υποστηρίζεται σήμερα εξίσου από αριστερούς και δεξιούς πολιτικούς. Η ιδεολογία, επομένως, «περισσότερο» ή «λιγότερο» κράτος δεν αποτελεί ασφαλές κριτήριο για το διαχωρισμό των πολιτικών κατευθύνσεων. 

Ο «αριστερός» πολιτικός μπορεί να επιθυμεί περισσότερη δημοκρατία. Το ίδιο όμως και ο «δεξιός». Ο τελευταίος μπορεί να ζητά περισσότερη αυτονομία των τοπικών κοινοτήτων, λιγότερη συγκέντρωση στην εξουσία, διάχυση αρμοδιοτήτων. Το ίδιο όμως και ο «αριστερός». Ο «δεξιός» πολιτικός μπορεί να υποστηρίζει τον εθνικισμό, τα σύμβολα και τις παρελάσεις. Ο «αριστερός» πολιτικός μπορεί να μην υποστηρίζει τις έντονες εκδηλώσεις του εθνικισμού, όμως είναι πιθανό να αισθάνεται το ίδιο δεμένος με το έθνος του. 

Τις ίδιες ομοιότητες θα συναντήσουμε σε πολλά κοινωνικά και οικονομικά θέματα. Η αύξηση της απασχόλησης, η ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα, η εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος, η προστασία της εδαφικής ακεραιότητας, η ενίσχυση της υγείας και της παιδείας, η προστασία των ατομικών δικαιωμάτων είναι λίγο- πολύ κοινοί στόχοι στην πολιτική ατζέντα της «δεξιάς» και της «αριστεράς». 

Φαίνεται ότι το σύγχρονο καπιταλιστικό σύστημα της φιλελεύθερης δημοκρατίας έχει καταπνίξει τις έντονες διαφορές ανάμεσα στις διάφορες πολιτικές ομάδες, ώστε ο διαχωρισμός τους με βάση την πολιτική κατεύθυνση να κρίνεται παρωχημένος και στερεότυπος. Φαίνεται ότι το σύστημα αυτό έχει επιβληθεί – ευτυχώς ή δυστυχώς- ως το ιδανικό σύστημα οικονομικής και πολιτικής διακυβέρνησης, που εάν αναιρεθεί θα καταλύσει όλες τις δομές της σύγχρονης κοινωνίας. Είναι, όμως, και το πιο ευέλικτο σε προσαρμογές σύστημα, βελτιώσεις, τροποποιήσεις και πρόοδο. Τουλάχιστον έως την αυγή του 21^ου αιώνα. 

Πώς όμως πρέπει να διαχωρίζουμε την πολιτική ζωή; 

Ο «αριστερός» ή ο «δεξιός» πολίτης πώς θα αποφασίσουν ποιον πολιτικό θα υποστηρίξουν και ποια πολιτική να υιοθετήσουν; 

Η ερώτηση είναι πιο σύνθετη από το παρελθόν και απαιτεί από τον πολίτη να αντιληφθεί τη διαφορά όχι ανάμεσα πλέον στους πολιτικούς στόχους, αλλά ανάμεσα στα πολιτικά προγράμματα. Με άλλα λόγια, όλοι έχουμε τους ίδιους λίγο πολύ στόχους. Οικονομική ανάπτυξη, εκπαίδευση, ειρήνη, δημοκρατία, πολυφωνία, δικαιοσύνη. Ωραία. Το κρίσιμο ερώτημα είναι το εξής: 

Πώς θα τα πετύχουμε όλα αυτά; 

Όταν σταματήσουμε να φοράμε τα απαρχαιωμένα γυαλιά των πολιτικών κατευθύνσεων, θα καταφέρουμε να δούμε την ουσία. Οι σύγχρονοι πολιτικοί δε πρέπει να διαφωνούν πλέον με παρωχημένες ιδεολογίες και επίπλαστες πολιτικές διαφορές. Ήρθε η ώρα μπροστά στους κοινούς στόχους, που θέτουμε ως κοινωνία, να διαφωνούμε μονάχα στην ουσία, στον τρόπο για να πετύχουμε. 

Με άλλα λόγια, ήρθε η ώρα να εξετάσουμε χωρίς προκαταλήψεις τα πολιτικά προγράμματα. Τους προτεινόμενους τρόπους για την επίτευξη των κοινών μας πολιτειακών στόχων. Τα σχέδια, τις ενναλακτικές, τις πρωτοβουλίες, τα μέσα και τον τρόπο διαχείρισης των κρίσιμων ζητημάτων. 

Δεν υπάρχουν πλέον «αριστεροί» και «δεξιοί» πολίτες. Μόνο πολίτες. Σκέτο πολίτες. Ήρθε η ώρα να εξετάζουμε ενωμένοι μόνο τα σχέδια διακυβέρνησης και τις προτεινόμενες λύσεις. Ήρθε η ώρα η δημοκρατία μας να ξεφορτωθεί τα στερεότυπα και να επικεντρωθεί στο ένα και μοναδικό αιτούμενο μέσα στο σύγχρονο καπιταλιστικό φιλελεύθερο και μοναδικό σύστημα διακυβέρνησης:

Με ποιους τρόπους μπορούμε κάνουμε τη ζωή των πολιτών μας καλύτερη;

Θωμάς Καλοκύρης

Δικηγόρος παρ’ Εφέταις

Υπ. Διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ